Phân bón hóa học là gì? Những lợi ích và tác hại của phân bón hóa học

23/07/2023

Phân bón hóa học là gì, phân bón hóa học bao gồm những loại nào, những lợi ích và tác hại của phân hóa học đối với cây trồng là gì? Mời các bạn hãy cùng ihoc.vn trả lời những câu hỏi này nhé.

Phân bón hóa học là gì?

Phân bón hóa học hay phân vô cơ là loại phân bón được sản xuất theo quy trình công nghiệp. Trong thành phần có dùng một số nguyên liệu tự nhiên hoặc tổng hợp. Hiện nay, có các loại phân bón hóa học chính bao gồm: phân đạm (N), phân lân (P), phân kali (K), phân phức hợp (2 nguyên tố), phân hỗn hợp (3 nguyên tố) và phân vi lượng.

Các loại phân bón hóa học

Để hiểu hơn về khái niệm phân bón hóa học là gì, hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu kĩ hơn về các loại phân đơn, phân phức hợp, hỗn hợp và vi lượng.

Phân đơn

Là những loại phân bón trong thành phần một trong các yếu tố dinh dưỡng đa lượng như N, P2O5 hay K2O.

Phân đạm

Phân đạm là phân có chứa thành phần dinh dưỡng đa lượng là đạm (N). Các loại phân đạm bao gồm: phân urê, nitrat amon, sunphat amoni, clorua amoni, xianamit và hợp chất chứa nitơ, các muối vô cơ dạng nitrat.

Phân đạm sunphat (NH4)2SO4 chứa 20-21% N
Phân đạm clorua (NH4Cl) chứa 24-25% N 39% S
Phân amôn nitrat (NH4NO3) có chứa 33-35% N
Phân phôtphat đạm (photphat amôn) có 16% N, 20% P
Phân Xianamit canxi chứa 20-21% N, 20-28% vôi, 9-12% than.

Phân lân

Phân lân là những sản phẩm có chứa lân (P) để cung cấp cho cây trồng (P2O5 hữu hiệu).

Phân super lân: gồm 2 loại super lân đơn và kép, dễ hòa tan thành dạng H2PO4. Rất thích hợp để bón cho nhiều loại cây trồng, các cây dễ hấp thu và mang lại hiệu quả nhanh chóng. Phân lân có thể làm đất chua thêm nên hạn chế bón trên đất chua, phèn.

Thermo phosphate (phân lân nung chảy) chứa từ 15-18% hàm lượng P2O5 hữu hiệu, có màu xám đen ở dạng bột óng ánh. Thích hợp sử dụng cho các loại đất chua, phèn, bạc màu, trũng. Không thích hợp để bón cho các loại đất kiềm, phù sa trung tính.

Phân kali

Phân kali là loại phân bón hóa học có chứa chất dinh dưỡng đa lượng là kali (K) trong thành phần chính (K2O hữu hiệu).

Phân kali sunphat (K2SO4): là tinh thể màu trắng, không hút ẩm và tan nhanh trong nước. Phân Kali sunphat có hàm lượng K2O chiếm từ 48-50%. Được dùng để bón cho nhiều loại cây, đặc biệt là cây có dầu, cà phê,.. là những cây có nhu cầu cao về lưu huỳnh (S).

Phân kali clorua (KCl): tồn tại dưới dạng tinh thể đỏ hồng, chiếm phần lượng phân kali trên thế giới. Được dùng cho nhiều loại cây với nhiều loại đất trồng khác nhau. Chứa từ 55 – 60% K2O giúp cây cứng cáp, tăng phẩm chất, nâng cao chất lượng nông sản.

Không nên sử dụng KCl cho các loại cây như sầu riêng và một số cây nguyên liệu,… Phân kali clorua khó dùng bởi khi để ẩm phân bị kết dính lại, việc bón loại phân này nhiều cũng khiến đất ngày càng chua.

Muối KCl và K2SO4 là thành phần được sử dụng nhiều nhất trong việc sản xuất phân kali (K). Tro thực vật có chứa K2CO3 trong thành phần cũng được xem và sử dụng như một loại phân kali.

Phân phức hợp

Trong khái niệm phân bón hóa học là gì, phân phức hợp được hiểu là loại phân có chứa từ hai nguyên tố dinh dưỡng trở lên được sản xuất bằng việc kết hợp các thành phần lại với nhau để xuất hiện các phản ứng hóa học. Sản phẩm cuối cùng được tạo ra là kết quả của một hợp chất ổn định, có hàm lượng dưỡng chất cao.

Phân DAP (Diamôn photphat)

Trong thành phần của phân DAP có chứa hai dưỡng chất là đạm (N) chiếm 16-18% và lân P2O5 chiếm 44-46%. Thích hợp dùng cho các loại đất phèn, đất bazan, đồng thời cung cấp cùng lúc hai dưỡng chất đạm và lân cho cây. Phân DAP không thích hợp để bón cho cây lấy củ, đất bạc màu, đất cát và các loại đất đang thiếu kali.

Phân kali nitrat (KNO3)

Đây là loại phân có giá trị cao, thích hợp để kích thích các loại cây trồng ra hoa. Là loại phân phức hợp của Kali, có 45 – 46% trong thành phần là K2O và 13% là đạm.

Phân hỗn hợp

Phân hỗn hợp (hay còn gọi là phân khoáng trộn), được tạo thành bằng cách phối trộn 2 hoặc nhiều loại phân vô cơ như phân đa – trung – vi lượng. Có ba hình thức phối trộn là:

Trộn và vê thành viên.
Trộn các loại phân khô với nhau 1 cách cơ giới.
Sản xuất từ nhiều yếu tố lỏng.

Phân vi lượng

Phân vi lượng là một trong 4 loại phân thường gặp khi nghiên cứu khái niệm phân bón hóa học là gì? Có thể nói, đây là loại phân bón cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng như Kẽm, Bo, Đồng, Mangan, Molipden,… cho cây trồng. Được ví như “vitamin cho thực vật”, giúp tăng khả năng sinh trưởng, trao đổi chất và tăng hiệu lực quang hợp của cây trồng.

Phân vi lượng thường được dùng trên đất với một hàm lượng nhỏ, tốt nhất là kết hợp với phân hữu cơ hoặc phân vô cơ. Nên dùng phân vi lượng với liều lượng thật hợp lý ứng với từng loại cây và từng loại đất để mang hiệu quả tốt nhất, chúng sẽ gây hại cho cây nếu được dùng với hàm lượng không hợp lý.

Bảng tổng hợp và so sánh các loại phân bón hóa học

Từ thông tin phân bón hóa học là gì, cùng với các loại phân bón hóa học trên thị trường hiện nay. Ta có thể lập được bảng tổng hợp, phân tích và so sánh các loại phân đơn hóa học như sau:

Phân bón hóa học	Tên	Thành phần	Ion cây trồng hấp thụ	Tính chất	Điều chế
Phân đạm	Amoni	Muối amoni bao gồm NH4Cl, NH4NO3, (NH4)2SO4	NH4+, NO3–	Dễ chảy rữa, tan tốt ở trong nước.	Cho amoniac tác dụng với các axit tương ứng HCl, H2SO4, HNO3.
	Nitrat	Muối nitrat NaNO3 , Ca(NO3)2,…	NO3–	Dễ chảy rữa, tan tốt ở trong nước.	Muối cacbonat -CO3 tác dụng với axit HNO3.
	Urê	(NH2)2CO	NH4+	Chất rắn có màu trắng, tan tốt ở trong nước. Có hàm lượng N cao nhất.	Cho CO2 tác dụng với NH3 ở nhiệt độ 180 – 200 độ C dưới áp suất 200 atm.
Phân lân	Supephotphat đơn	Ca(H2PO4)2 và CaSO4	H2PO4–	Gồm hai muối Ca(H2PO4)2 (dễ tan) và CaSO4 (không tan, có làm rắn đất). Chứa từ 14 – 20% P2O5	Cho bột quặng photphorit hay apatit tác dụng với axit sunfuric đặc: Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 (đặc) → Ca(H2PO4)2 + 2CaSO4 (kết tủa)
	Supephotphat kép	Ca(H2PO4)2	H2PO4–	Chứa hàm lượng P2O5 từ 40-50%, vì chỉ có Ca(H2PO4)2	Giai đoạn 1: Điều chế axit photphoric: Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 → 2H3PO4 + 3CaSO4 Giai đoạn 2: Cho axit photphoric (H3PO4) tác dụng với apatit hoặc photphorit: Ca3(PO4)2 + 4H3PO4 → 3Ca(H2PO4)2
	Lân nung chảy	Hỗn hợp photphat và silicat của canxi (C) và magie (Mg).		Phân lân nung chảy với thành phần chính là photphat (≡PO4)và silicat (SiO2) của canxi và magie. Chúng chứa từ 12 – 14% P2O5	Nung hỗn hợp bột quặng apatit, than cốc và đá xà vân trong 1000 độ C, lò đứng. Sản phẩm nóng chảy sau đó được làm nguội nhanh chóng bằng nước, sấy khô và nghiền bột.
Phân Kali	Phân kali sunphat	K2SO4	K+	dạng tinh thể màu trắng, không hút ẩm và tan nhanh trong nước, có hàm lượng K2O chiếm từ 48-50%	Được điều chế từ quá trình sản xuất axit sunfuric và kali clorua.
	Phân kali clorua	KCl	K+	Chiếm phần lượng phân kali trên thế giới, tồn tại dưới dạng tinh thể đỏ hồng. Có chứa từ 55 – 60% K2O. Tan nhanh trong nước, không hút ẩm	Được điều chế từ trình khai thác muối kali tự nhiên hoặc sản xuất công nghiệp.

Có thể bạn quan tâm: Cách ứng dụng phản ứng CaHCO32 ra CaCO3 vào bài tập và bài tập vận dụng

Lợi ích phân bón hóa học mang lại

Sau khi hiểu hơn về thuật ngữ phân bón hóa học là gì, hãy cùng tìm hiểu những lợi ích và tác hại mà phân hóa học mang lại cho cây trồng, đất, con người, sinh vật,…

Tăng năng suất cho cây trồng

Lợi ích quan trọng nhất của việc bón phân là tăng năng suất cây trồng. Bón phân giúp cung cấp các dưỡng chất đủ cần thiết để cây trồng có thể sinh trưởng và phát triển ổn định. Đồng thời tối đa hóa năng suất cây trồng.

Giúp đất tăng độ phì nhiêu

Bón phân đúng lúc, đúng thời điểm, kết hợp với các dưỡng chất hữu cơ có sẵn trong trong đất để thúc đẩy sự hoạt động của các vi sinh vật có ích. Các chất dinh dưỡng có chứa trong đất giúp cây trồng sinh trưởng, hoạt động sản xuất đạt năng suất cao.

Kích thích ra hoa, ra rễ

Phân bón hóa học là điều kiện cần thiết để tổng hợp protein, giúp cây phát triển một cách ổn định nhất. Bên cạnh đó, phân bón còn giúp cây khỏe, tăng sức đề kháng cho cây, chống chọi lại dịch bệnh, hạn hán, cũng như các điều kiện xấu từ môi trường một cách tốt nhất. Thêm vào đó, còn có thể kích thích cây ra rễ và nở hoa.

Tác hại của việc dùng phân bón hóa học là gì?

Khi chúng ta lạm dụng phân hóa học, bón không đúng cách, không cân đối hay bón quá nhiều trong thời gian dài,… Điều này sẽ gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường, làm suy kiệt dinh dưỡng của đất, gây hại đến sinh vật có ích, thậm chí là sức khỏe con người.

Ngoài ra, chúng còn để lại những tồn dư dưới dạng muối trong đất gây ra những hậu quả sau đây:

Đối với cây trồng

Ngăn cản sự hấp thụ các dinh dưỡng cần thiết cho cây.

Khi bón phân từ năm này qua năm khác, các acid tạo thành sẽ phá hủy các chất mùn hữu cơ phì nhiêu được tạo nên từ sự phân rã của các cơ thể vi sinh vật đã chết.

Làm gia tăng sự mẫn cảm của cây đối với các loài sâu bệnh vì phân hóa học giết chết các vi sinh vật trong đất. Mà các vi sinh vật này tạo ra đề kháng cho cây trồng khỏi một chứng bệnh nào đó.

Đối với nguồn nước

Việc bón phân đạm quá nhiều cộng với đặc tính dễ hòa tan trong nước của đạm. Điều này dẫn đến tình trạng phân bị rửa trôi xuống ao hồ, sông, suối ngấm, nước ngầm làm ô nhiễm môi trường nước.

Hàm lượng nitrat cao trong nước góp phần gây độc cho những sinh vật dưới nước.

Đối với đất đai

Tác hại của lạm dụng phân bón hóa học là gì đối với đất đai? Câu trả lời: lạm dụng phân hóa học (vô cơ) làm đất bị bạc màu, chai cứng, chua hóa, độ pH giảm và gây tích tụ một vài kim loại nặng trong đất.

Bên cạnh đó, làm mất cân bằng sinh học do tiêu diệt hệ vi sinh vật có lợi trong đất. Có khá nhiều loại phân bón vô cơ (đặc biệt là phân đơn) không thay thế hoặc không cung cấp được các chất vi lượng mà cây trồng hấp thu từ đất. Gây nên tình trạng cạn kiệt dần các chất vi lượng có chứa trong đất.

Đối với không khí

Khi sử dụng quá nhiều phân vô cơ (đặc biệt là phân đạm), sẽ xảy ra hiện tượng các chất trong phân không kịp được đất hấp thụ, dẫn đến tình trạng bay hơi. Đặc biệt là một vài khí như amoniac, gây ô nhiễm không khí.

Đối với con người

Dùng quá nhiều phân bón hóa học (chứa NO2- và NO3-.)sẽ gây tồn dư trong đất, nước, nông sản. Điều này mang lại những tác động tiêu cực tới sức khỏe của con người, là tiền đề gây nên các bệnh như ung thư, chứng máu methaemoglobin,…

Những lưu ý khi dùng phân bón hóa học (đạm) là gì?

Ở nước ta có ba loại phân đạm thường được dùng phổ biến nhất, đó là: phân urê, amôn sunphat và amôn photphat. Khi được dùng với tỉ lệ hợp lý, 1 kg đạm nguyên chất có thể thu được từ 10 – 22 kg thóc hoặc từ 25 – 35 kg ngô hạt. Để đảm bảo hiệu quả sử dụng các loại phân hoá học cần lưu ý đến những điều sau đây:

Đạm cần được bảo quản trong các túi ni lông, để nơi thoáng mát, khô ráo, không tiếp xúc với nước (đạm dễ tan trong nước). Không để chung đạm với các loại phân khác.

Cây trồng có những đặc tính và nhu cầu về đạm rất khác nhau, cây cần nhiều, cây cần ít. Nếu bón đạm nhiều, vượt quá yêu cầu của cây, sẽ gây ra những tác hại như đã liệt kê ở phần Tác hại của việc dùng phân bón hóa học là gì?. Bón phân đạm đúng yêu cầu của cây, sẽ đem lại hiệu quả tốt.

Khi bón đạm cho cây, cũng cần chú ý đến đặc điểm của đất đai. Các cây trồng trên cạn như: ngô, mía, bông,… bón đạm nitrat là phù hợp nhất. Nhưng đối với cây lúa nước thì nên sử dụng đạm chloride hoặc SA. Còn đối với các cây họ đậu nên bón đạm sớm, trước khi nốt sần được hình thành ở rễ cây. Bởi khi trên cây có nốt sần thì đạm trở thành yếu tố cản trở hoạt động cố định đạm từ không khí của các loài vi khuẩn nốt sần.

Nếu phân có tính kiềm nên bón cho đất chua, phân chua sinh lý nên bón cho đất kiềm. Đất lầy thụt, nhiều bùn không cần bón đạm.
Cần bón đạm thật đúng lúc, tốt nhất là vào thời kỳ cây sinh trưởng mạnh nhất.
Đạm cần bón đúng liều lượng và cân đối với lân và kali.
Khi đi bón phân đạm, cần lưu ý đến diễn biến của thời tiết. Không nên bón phân đạm vô cơ lúc mưa to, lúc ruộng vườn đầy nước.
Không bón phân đạm tập trung vào 1 lần, 1 chỗ mà nên chia thành nhiều lần và dàn trải đều trên bề mặt đất cần bón. Không bón quá nhiều, cây thừa đạm sẽ phát triển mạnh, dễ đổ ngã khi gặp thời tiết xấu, hoa ra chậm, ít hạt, hạt lép nhiều, quả dễ rụng, nhiều sâu bệnh, chất lượng quả giảm. Thêm vào đó, bạn có tốn chi phí mua nhiều đạm và thu về kết quả không như ý.
Cần kết hợp bón phân đạm với làm cỏ, xới đất, sục bùn đối với lúa nước.

Đến đây, chắc hẳn các bạn đã trả lời được câu hỏi phân bón hóa học là gì cũng như các kiến thức liên quan đến phân hóa học. Xem thêm những nội dung liên quan khác tại website của ihoc.vn nhé.