Hướng dẫn soạn bài Trao duyên chuẩn Sách giáo khoa Cánh diều

Văn bản Trao duyên là một trong những tác phẩm mà học sinh sẽ được học trong chương trình sách giáo khoa Ngữ văn lớp 11. Để giúp các em có thêm kiến thức hữu ích trước khi đến lớp, Thư Viện Điện Tử sẽ hướng dẫn các em soạn bài Trao duyên một cách chi tiết. Bài viết dưới đây bao gồm bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, nội dung chính và hướng dẫn trả lời câu hỏi giúp học sinh nắm vững bài học. 

Tác giả của văn bản – soạn bài Trao duyên

Nguyễn Du (1765 – 1820), tự là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, sinh tại kinh thành Thăng Long (Hà Nội). Cha là Hoàng giáp Nguyễn Nghiễm, mẹ là bà Trần Thị Tần, quê ở Kinh Bắc (Bắc Ninh). Nguyễn Du xuất thân trong một gia đình quý tộc, có ảnh hưởng lớn trong xã hội lúc bấy giờ.

Thời đại: Cuộc đời của Nguyễn Du gắn liền với những sự kiện lịch sử quan trọng ở cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX. Đây là thời kỳ đầy biến động với sự khủng hoảng của chế độ phong kiến Việt Nam và các cuộc khởi nghĩa nông dân, đặc biệt là phong trào Tây Sơn. Những biến động lịch sử này đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến phong cách sáng tác của ông khi viết về thực trạng xã hội.

Cuộc đời: Nguyễn Du có một cuộc đời phiêu bạt, từng trải nhiều nơi trên đất Bắc. Nhờ đó, ông có được vốn sống phong phú và lòng cảm thông sâu sắc với nỗi khổ của nhân dân. Nguyễn Du là một nhà văn kiệt xuất và một nhà nhân đạo chủ nghĩa lớn.

Sự nghiệp văn học: Nguyễn Du để lại nhiều tác phẩm có giá trị bằng cả chữ Hán và chữ Nôm:

• Sáng tác bằng chữ Hán: gồm ba tập thơ Thanh Hiên thi tập, Nam Trung tạp ngâm, Bắc Hành tạp lục.
• Sáng tác bằng chữ Nôm: Đoạn trường tân thanh (thường được biết đến là Truyện Kiều) và Văn chiêu hồn.

Đặc điểm sáng tác: Các tác phẩm của Nguyễn Du mang đậm tư tưởng nhân đạo, đề cao giá trị con người và lòng nhân ái. Ông bày tỏ sự cảm thông sâu sắc với cuộc sống đau khổ của những con người nhỏ bé, bất hạnh. Đồng thời, ông cũng lên án mạnh mẽ các thế lực tàn bạo chà đạp lên quyền sống của con người.

Phân tích tác phẩm Trao duyên

Thể loại

Thuộc thể loại thơ lục bát.

Xuất xứ

Đoạn trích nằm trong Truyện Kiều, từ câu 723 đến câu 756.

Phương thức biểu đạt

Phương thức biểu đạt: biểu cảm, miêu tả.

Bố cục đoạn trích

• Phần 1: Từ đầu đến “Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây”  
• Phần 2: Từ tiếp theo đến “Rảy xin chén nước cho người thác oan”  
• Phần 3: Phần còn lại – Nỗi đau đớn trong lòng Thúy Kiều.

Tóm tắt Trao duyên

Thúy Kiều nhờ em gái Thúy Vân nối duyên với Kim Trọng để trọn tình trọn nghĩa. Nàng trao lại kỷ vật và bày tỏ lời dặn dò. Kiều dự cảm trước về một kết cục không tốt lành và mong em sẽ an ủi linh hồn mình sau khi chết oan. Trong nỗi đau khổ, nàng tự nhận mình là kẻ phụ bạc với Kim Trọng, xin chàng tha thứ. Kiều trao duyên nhưng không thể trao tình, nỗi đau day dứt vô hạn.

Giá trị nội dung

Đoạn trích là lời Thúy Kiều nhờ cậy Thúy Vân trả nghĩa cho Kim Trọng. Qua đó, Nguyễn Du khắc họa bi kịch tình yêu, số phận bất hạnh và nhân cách cao đẹp của Thúy Kiều.

Giá trị nghệ thuật

• Miêu tả nội tâm nhân vật.
• Sử dụng những hình ảnh tượng trưng, ước lệ.
• Thành công trong việc sử dụng ngôn ngữ và thể thơ dân tộc.

Hướng dẫn soạn bài Trao duyên

Dưới đây là những hướng dẫn chi tiết giúp các em soạn bài Trao duyên chính xác:

Chuẩn bị

Yêu cầu soạn bài Trao duyên (trang 43 sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 11 Tập 1):

Ôn lại phần Kiến thức Ngữ văn và nội dung bài Nguyễn Du – Cuộc đời và sự nghiệp để áp dụng vào việc đọc hiểu văn bản này.

Khi đọc hiểu các đoạn trích từ Truyện Kiều, các em cần lưu ý:

• Nhận diện những điểm giống và khác giữa truyện thơ Nôm và truyện thơ dân gian.
• Bối cảnh của đoạn trích.
• Những nét nghệ thuật nổi bật trong đoạn trích và tác dụng của chúng.

Đọc phần giới thiệu sau để hiểu rõ bối cảnh đoạn trích:

“Gia đình Thúy Kiều bị oan bởi lời tố cáo của tên bán tơ. Bọn sai nha đến nhà Kiều, cướp bóc sạch sẽ, bắt giam, tra khảo và hành hạ cha và em trai của nàng. Trước thảm cảnh gia đình, Thúy Kiều đành phải hy sinh tình yêu với Kim Trọng để bán mình chuộc cha. Trước khi ra đi theo Mã Giám Sinh, Kiều thức trắng đêm suy nghĩ về số phận và tình yêu. Nàng nhờ Thúy Vân kết duyên với Kim Trọng. Đoạn trích dưới đây (từ câu 723 đến câu 756 trong Truyện Kiều) thường được đặt tên là Trao duyên.”

Luyện đọc diễn cảm đoạn Trao duyên, chú ý theo cảm xúc và sự chuyển đổi giữa lời đối thoại và độc thoại đan xen.

Đọc hiểu soạn bài Trao duyên

Nội dung chính: Đoạn trích là lời của Thúy Kiều gửi gắm Thúy Vân nhờ trả nghĩa cho Kim Trọng. Qua đó, Nguyễn Du đã khắc họa bi kịch tình yêu, đồng thời thể hiện số phận bất hạnh và nhân cách cao đẹp của Thúy Kiều.

Soạn bài Trao duyên các câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 44 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Lưu ý cách Thúy Kiều dùng lời nói, hành động và lý lẽ khi thuyết phục Thúy Vân.

Đáp án:

• Lời nói và hành động của Thúy Kiều khi nhờ cậy Thúy Vân rất trang trọng và thiết tha. Cô sử dụng từ “cậy” với niềm tin và hy vọng lớn lao, đi kèm với hành động kính cẩn như “ngồi lên”, “lạy”, “thưa”. Lý lẽ của Kiều rất hợp tình, hợp lý và chặt chẽ.

Câu 2 (trang 45 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Những kỷ vật tình yêu mà Thúy Kiều để lại là gì?

Đáp án:

• Thúy Kiều để lại các kỷ vật tình yêu như chiếc vành, bức tờ mây, của chung, và của tin.

Câu 3 (trang 45 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Nếu chẳng may “thác oan”, Thúy Kiều nghĩ về điều gì?

Đáp án:

• Thúy Kiều nghĩ đến tình yêu sâu nặng và thủy chung của mình với Kim Trọng, dù có “thác oan” thì vẫn mãi giữ tấm lòng với người yêu. Điều này thể hiện sự đau đớn và nỗi nhớ Kim Trọng vô cùng sâu sắc của cô.

Câu 4 (trang 45 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Thúy Kiều đang nói với ai? Về điều gì? Tâm trạng của Kiều ra sao?

Đáp án:

• Thúy Kiều đang tự nói về bản thân, về số phận “phận bạc như vôi” và những biến cố trong cuộc đời mình. Tâm trạng của Kiều đầy đau khổ và tự trách, cô cảm nhận sự mong manh của mình và số kiếp không trọn vẹn với Kim Trọng.

Soạn bài Trao duyên các câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 46 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Đoạn trích Trao duyên có thể chia thành mấy phần?  

Đáp án:

• Đoạn trích “Trao duyên” kể về việc Thúy Kiều nhờ Thúy Vân trả nghĩa Kim Trọng. Nội dung xoay quanh bi kịch tình yêu của một người phụ nữ tài sắc nhưng số phận bất hạnh.

Câu 2 (trang 46 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Thúy Kiều đã nói gì, hành động ra sao và dùng lý lẽ nào để thuyết phục Thúy Vân?

Đáp án:

• Lời nhờ cậy của Kiều là lời thiết tha với từ “cậy” mang hàm ý kỳ vọng. Cô thực hiện hành động kính cẩn “ngồi lên”, “lạy”, “thưa”, và lý lẽ của cô hết sức chặt chẽ, thông minh. Kiều nhấn mạnh rằng Thúy Vân vẫn còn tương lai phía trước và rằng nàng cảm thấy chết mãn nguyện khi được thấy Thúy Vân kết duyên với Kim Trọng.

Câu 3 (trang 46 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Vì sao bi kịch của Thúy Kiều lại càng lớn sau khi nhờ cậy Thúy Vân?

Đáp án:

• Bi kịch của Thúy Kiều càng lớn bởi việc nhờ cậy Thúy Vân đã thể hiện nỗi đau tận cùng, sự tuyệt vọng và lòng thủy chung không thể dứt của cô đối với Kim Trọng.

Câu 4 soạn bài Trao duyên (trang 46 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Việc Thúy Kiều để lại kỷ vật tình yêu có ý nghĩa gì?

Đáp án:

• Việc để lại các kỷ vật thể hiện nỗi đau sâu kín của Thúy Kiều. Cô không thể trao hết tình yêu cho Thúy Vân mà chỉ gửi lại những kỷ niệm đau xót giữa cô và Kim Trọng.

Câu 5 (trang 46 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Lời thoại của Thúy Kiều nói với ai? Phân tích tâm trạng của cô qua sự chuyển đổi lời thoại.

Đáp án:

• Lời thoại của Thúy Kiều nhắm đến Thúy Vân, chính cô và cả Kim Trọng. Tâm trạng của Kiều giằng xé, đau đớn khi cô không thể giữ trọn lời hứa với người yêu và tự trách bản thân.

Câu 6 soạn bài Trao duyên (trang 46 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Phân tích tác dụng của một số biện pháp nghệ thuật trong đoạn trích Trao duyên.

Đáp án:

• Biện pháp ẩn dụ và sử dụng điển cố, điển tích đã thể hiện nỗi đau của Thúy Kiều. Độc thoại nội tâm của cô biểu hiện rõ sự giằng xé khi không thể từ bỏ tình cảm với Kim Trọng dù phải trao duyên cho Thúy Vân.

Câu 7 (trang 46 SGK Ngữ Văn 11 Tập 1): Cảm nhận của bạn về nhân vật Thúy Kiều qua đoạn trích Trao duyên.

Đáp án:

• Thúy Kiều hiện lên trong đoạn trích như một người con gái có vẻ đẹp tài sắc nhưng cuộc đời lại đầy bi kịch. Sự hy sinh và nỗi đau khôn nguôi của cô khiến người đọc cảm thông sâu sắc.

Bài hướng dẫn soạn bài Trao duyên giúp các em hiểu sâu hơn về bi kịch tình yêu và thân phận đau đớn của Thúy Kiều, một nhân vật tài sắc nhưng phải chịu đựng nhiều éo le trong cuộc sống. Thông qua những phân tích chi tiết về lời nói, hành động, và tâm trạng của Kiều, bài học không chỉ làm sáng tỏ tài năng nghệ thuật của Nguyễn Du mà còn khơi gợi sự đồng cảm, trân trọng đối với những giá trị nhân văn trong tác phẩm. Đừng quên truy cập Ihoc.vn để khám phá thêm nhiều kiến thức thú vị nhé!